Ubezpieczenia majątkowe
W interesie gospodarza jest rozważenie ubezpieczeń majątkowych chroniących przynajmniej przed szkodami wynikającymi z następujących ryzyk:
utraty lub uszkodzenia mienia, objęte działem II pkt 8 i 9 załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 895) spowodowanego działaniem żywiołów (np. ogień, burza) lub innymi przyczynami (np. kradzież);
odpowiedzialności cywilnej, zarówno wynikającej z posiadania pojazdów lądowych z napędem własnym, jak i z innych przyczyn; finansowych – w tym złych warunków atmosferycznych, utraty zysków czy innych w tym przepisy o niedozwolonych klauzulach umownych, nieuczciwych praktykach rynkowych oraz o imprezach turystycznych.
Ryzyka wymienione powyżej, objęte są w części ubezpieczeniami obowiązkowymi, zawieranymi na podstawie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U.z 2019 r., poz. 2214), w szczególności ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego i ubezpieczeniem budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych. Należy jednak pamiętać, że ubezpieczenia te mogą nie obejmować zdarzeń związanych ze świadczeniem usług turystycznych, wykraczających poza ubezpieczony sposób wykorzystania pojazdu mechanicznego czy szkody związane z prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Dlatego, wskazane jest dokonanie analizy zagrożeń, jakie stwarzać mogą warunki świadczenia usług w gospodarstwie i dopasowanie do tych zagrożeń ochrony ubezpieczeniowej.
Na rynku ubezpieczeń oferowane są pakiety ubezpieczeń dostosowane do potrzeb gospodarstw agroturystycznych, obejmujące na przykład ochronę przed odpowiedzialnością za wypadki w trakcie jazdy konnej czy innych aktywności. Także oferta wspomnianych wyżej ubezpieczeń obowiązkowych, adresowanych do gospodarstw rolnych, obejmuje warianty rozszerzone, uwzględniające szkody powstałe w związku
ze świadczeniem usług agroturystycznych. Oceniając te zagrożenia, szczególnie należy zastanowić się nad możliwością wyrządzenia szkody na osobie (życiu i zdrowiu) klientów, bowiem sumy odszkodowań i zadośćuczynień w takim przypadku, mogą przekroczyć możliwości nieubezpieczonego gospodarza.
Dla przykładu, jeden z ubezpieczycieli proponuje w ramach dobrowolnego ubezpieczenia, OC w życiu prywatnym – po opłaceniu dodatkowej składki, zakres ochrony może zostać rozszerzony o szkody:
– powstałe w związku ze świadczeniem usług agroturystycznych, w tym też za szkody wyrządzone przez konie przeznaczone do rekreacji (nazwane w polisie „Ubezpieczenie agroturystyczne”);
-wyrządzone przez psy.
Inny ubezpieczyciel, na podobnych zasadach, proponuje rozszerzenie pakietu o: OC usługi turystyczne. Obejmuje szkody osobowe lub rzeczowe powstałe z tytułu świadczenia usług turystycznych w gospodarstwie rolnym. Przez świadczenie usług turystycznych, rozumie się działalność polegającą na:
– wynajmowaniu pokoi znajdujących się w budynku mieszkalnym lub domkach turystycznych,
– wynajmowaniu miejsc na ustawienie namiotów lub przyczep turystycznych,
– sprzedaży posiłków domowych,
– świadczeniu innych usług rekreacyjnych związanych z pobytem turystów, np. nauka jazdy konnej, turystyka konna (przewożenie osób bryczkami lub saniami), wypożyczanie rowerów lub urządzeń pływających, udostępnianie placów zabaw.
Istotą ochrony ubezpieczeniowej jest niwelowanie skutków zdarzeń przyszłych i niepewnych, o charakterze losowym, a zatem nie tych, które spowodowane są działaniem umyślnym ubezpieczonego, naruszeniem obowiązujących przepisów przy wykonywaniu czynności oraz rażącym niedbalstwem, które jest co prawda działaniem nieumyślnym, ale nagannym ze względu na stopień naruszenia reguł ostrożności
czy starannego działania. Dlatego, przed zawarciem umowy ubezpieczenia, należy wnikliwie zapoznać się z jego warunkami, aby ocenić, czy rzeczywiście zapewnia ono ochronę przed skutkami tego zdarzenia, które jest w naszej ocenie prawdopodobne. Szczególnie wnikliwie należy czytać opis przedmiotu ubezpieczenia oraz wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela. Odszkodowanie ubezpieczeniowe niekoniecznie pokryje pełna wartość szkody – zależy to między innymi od wybranego wariantu ubezpieczenia i związanej z tym wysokości składki.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej
W przypadku ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, w ramach których ubezpieczyciel może objąć ochroną działania w warunkach rażącego niedbalstwa, a nawet winy umyślnej, należy liczyć się z jego roszczeniem regresowym. To znaczy, że wypłaci on sumę odszkodowania poszkodowanemu, ale będzie domagał się jej zwrotu od ubezpieczonego, jeżeli zachodzą wspomniane przesłanki winy.
Posiadanie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przez osobę świadczącą usługi, może być
ważnym argumentem wpływającym na wybór usługodawcy przez przezornego gościa. Jednak, w przypadku samego zakwaterowania, przepisy nie przewidują ani samego obowiązku, ani tym bardziej minimalnej sumy gwarancyjnej ubezpieczenia czy zakresu odpowiedzialności ubezpieczeniowej. Nie przewidują także obowiązku informowania o posiadanym ubezpieczeniu. Przedsiębiorcy często nie informują o ubezpieczeniu, obawiając się, że może to być zachętą do formułowania roszczeń przez klientów. Pamiętajmy jednak, że w przypadku sporu, stroną staje się lub może się stać, profesjonalista – ubezpieczyciel.
Ochrona konsumenta
Prawna ochrona konsumenta podyktowana jest potrzebą ochrony słabszej strony stosunku prawnego, na przykład powstającego w wyniku umowy o pobyt wczasowy. Konsument uważany jest za słabszą stronę dlatego, że zwykle mniej wie na temat przedmiotu zawieranej umowy, nie jest profesjonalistą, a dokumenty związane z zawierana umową przygotowuje druga strona – przedsiębiorca. Zatem, z punktu widzenia gospodarstwa agroturystycznego, zagadnienie szczególnej ochrony gości jako konsumentów, wystąpi jedynie wówczas, gdy gospodarza świadczącego usługi uznamy za przedsiębiorcę. Chodzi tutaj jednak o pojęcie przedsiębiorcy zdefiniowane w kodeksie cywilnym (art. 43[1]) – jako „osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.” Zatem fakt, że działalność agroturystyczna w dużej części wyłączona została spod działania ustawy Prawo przedsiębiorców (art. 6), nie oznacza, że nie może być uznana za działalność gospodarczą prowadzoną przez przedsiębiorcę w rozumieniu kodeksu cywilnego. Będzie to w praktyce zależało od indywidualnej oceny stopnia zorganizowania tej działalności, jej trwałości, a nawet rozmiaru. Dlatego, wskazane jest takie jej prowadzenie działalności, aby wymagania ochrony konsumenta były spełnione.
Ustawodawca szczególną rolę przypisuje informacji kierowanej do konsumenta na etapie poprzedzającym zawarcie umowy, a także do treści formularzy i innych dokumentów przygotowanych przez przedsiębiorcę w celu zawarcia umowy. Takie informacje i dokumenty, oceniane są przede wszystkim ze względu na zakaz stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, jako działań sprzecznych z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształcających lub mogących zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu (usługi), w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu, w szczególności wprowadzanie w błąd. Definiuje to ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. 2017, poz. 2070). Z kolei ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. 2019, poz. 369), zakazuje stosowania we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień opisanych w art. 385[1] kodeksu cywilnego, a także wszelkich praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Chodzi w tym przypadku o to, że wzorce takie, np. regulaminy, warunki umów, zasady świadczenia usług czy programy, obowiązują przez samo doręczenie ich konsumentowi przed zawarciem umowy. Nie jest wymagana jego zgoda, ale w zamian przedsiębiorca musi zapewnić, że sformułowane są one w sposób, który nie naruszy rażąco interesów konsumenta, wbrew dobrym obyczajom. Przykładami takich niedozwolonych klauzul są zwykle wszelkie ograniczenia odpowiedzialności, zastrzeżenia dotyczące jednostronnego określania warunków wykonania umowy czy nakładające wygórowane kwoty tytułem odstąpienia od umowy lub zwalniające przedsiębiorcę z obowiązku zwrotu wpłat za usługi niewykonane.
Przykładem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów jest używanie nazwy „hotel” w obiekcie, który nie uzyskał decyzji marszałka o zaszeregowaniu do tego rodzaju obiektów. Wykaz niedozwolonych postanowień, zabronionych już na podstawie wyroków sądowych czy decyzji, udostępnia Prezes UOKIK.
Problem rozliczeń związanych z niewykonaniem umowy jest jednak uregulowany ogólnymi przepisami prawa cywilnego, które mogą być podstawą rozstrzygnięcia ewentualnego sporu, bez konieczności regulowania tej sprawy w umowie czy we wzorcach umownych. W szczególności w sytuacji, gdy spełnienie świadczenia jest możliwe, ale zamawiający (gość) nie przyjeżdża w umówionym terminie, art. 354 k.c. może być uważany za podstawę żądania spełnienia przez niego świadczenia – w tym przypadku zapłaty, która może być pomniejszona o zaoszczędzone wydatki na jego przyjęcie. Jeżeli natomiast spełnienie świadczenia stało się niemożliwe z przyczyn, za które żadna strona nie odpowiada, co jest charakterystyczne dla wielu umów zawieranych w okresie pandemii, strony powinny zwrócić to, co otrzymały w ramach umowy, chyba że możliwe jest spełnienie części świadczenia, wówczas zwrot dotyczy pozostałej części (art. 495 k.c.). Te ogólne zasady mogą być jednak modyfikowane przez przepisy chroniące konsumenta w odniesieniu do niektórych rodzajów umów.
